De samenleving moet ‘handicap-proof’ zijn. Zo kan iedereen volwaardig deelnemen en wordt niemand gediscrimineerd omwille van een handicap. Een inclusieve samenleving moet elk domein doordringen en rekenen op de inzet van alle regeringen. Dit kan door volgende basisprincipes te hanteren:
Het VN-verdrag bundelt alle fundamentele rechten van mensen met een handicap. Het verdrag en de bijhorende richtsnoeren bieden regeringen een leidraad om een inclusieve samenleving te realiseren. Het is de samenleving die zich moet aanpassen aan mensen met een handicap, niet andersom. Hoe inclusiever een samenleving is, hoe minder kosten er zullen moeten worden gemaakt voor redelijke aanpassingen en andere remediërende maatregelen tegen discriminatie en uitsluiting.
In een samenleving waaraan iedereen volwaardig kan deelnemen, wonen en leven burgers met elkaar en niet naast elkaar. Mensen met en zonder handicap volgen hun eigen levenspad, maar wel samen in één inclusieve samenleving.
Mensen met een handicap zijn burgers die zelf mogen beslissen hoe ze willen leven. Vandaag wordt nog veel óver hen beslist. Autonomie en zelfregie staan niet gelijk aan ‘trek je plan’. Mensen met een handicap kunnen vaak pas echt autonoom zijn als ze de nodige ondersteuning krijgen. Ook mensen met complexere problematieken moeten de nodige ondersteuning krijgen bij het nemen van beslissingen en het uitoefenen van zelfredzaamheid, hoe klein ook. Geef het netwerk en professionals daarvoor de nodige tools, training en middelen.
Mensen met een handicap moeten betrokken worden bij het bepalen en implementeren van beleid. Waarborg het principe “Niks Over Ons Zonder Ons”.
Garandeer dat de stem van mensen met een handicap gehoord en gerespecteerd wordt in de context van collectieve voorzieningen. Volwaardige participatie is essentieel. Het collectief overleg bij de vergunde zorgaanbieders moet volwaardig zijn rol kunnen spelen en onafhankelijk kunnen werken. Gebruikers en hun netwerk moeten weten wie aanspreekpunt is. Neem initiatieven om gebruikers en hun netwerk te versterken in dit collectief overleg.
Investeer in campagnes om vooroordelen te doorbreken. Overtuig het brede publiek van de meerwaarde van een inclusieve samenleving.
Elk aspect van de samenleving moet toegankelijk zijn. Bij elk ontwerp van een omgeving moet aandacht besteed worden aan uiteenlopende gebruikers. Zo zijn er geen aparte aanpassingen nodig.
Een inclusief leven vereist persoonlijke ondersteuning die vraaggestuurd, flexibel, nabij, op maat, beschikbaar en betaalbaar is.
Ondersteuning moet gericht zijn op activering binnen de samenleving, vertrekkende vanuit talenten.
Ondersteuning van mensen met een handicap is ruimer dan enkel zorg. In elk levens- en dus ook beleidsdomein moet ondersteuning voorzien worden waar nodig.
De kost van ondersteuning moet voor de gebruiker transparant en vergelijkbaar zijn.
De ondersteuning van mensen met een handicap moet een heel continuüm bestrijken: van preventie tot zeer gespecialiseerde handicapspecifieke ondersteuning. Zo gewoon als mogelijk, aangepast indien nodig.
Besteed ook aandacht aan de speciale ondersteuningsnoden van complexe doelgroepen omwille van gedragsproblematiek of zware medische problematiek.
Zorg en ondersteuning moeten altijd gegarandeerd zijn. Stel een nieuw meerjarenplan op voor de investering van middelen, over de beleidsdomeinen heen. Elk beleidsdomein moet investeren in inclusie.
Inclusie waarmaken, is niet enkel een kwestie van Welzijn. Het is een verantwoordelijkheid die elke minister op elk beleidsniveau draagt. We moeten breder denken dan zorg alleen. Laat kinderen samen opgroeien, leren van elkaar en faciliteer hun participatie. Het is ook geen kwestie van één legislatuur, het vereist een langetermijnvisie die ons in 2040 brengt naar een inclusieve samenleving.
De bestaande samenwerking via de Interministeriële Conferentie Handicap is een goed startpunt. We roepen op om het samenwerkingsverband te verdiepen en verbreden. De interfederale handicapstrategie 2021-2030 biedt een basis om te werken aan een allesomvattend, coherent en concreet Inclusieplan 2040. De strategie blijft nu nog te veel steken in een opsomming van bestaande actiepunten op de verschillende beleidsniveaus. De interfederale engagementen blijven voorlopig algemeen en vaag.
De implementatie van een Inclusieplan 2040 vraagt om een onafhankelijk coördinerend orgaan en/of persoon. Wij denken bijvoorbeeld aan een Inclusiecommissaris die over alle beleidsdomeinen en- niveaus heen de verschillende werven in goede banen leidt en toeziet op de uitvoering en de samenhang. Gespecialiseerde administraties zoals het VAPH doen dienst als expertisecentrum en ondersteunen de Inclusiecommissaris. Samen treden ze op als ambassadeurs voor inclusie.
Op het terrein moeten geïntegreerde ondersteuning en intersectorale samenwerking mogelijk gemaakt worden. Werk regelgevende, praktische en financiële drempels weg zodat inclusieve samenwerkingsverbanden over sectoren heen kunnen groeien. Samen met mantelzorgers en vrijwilligers kunnen professionele diensten zo kwalitatieve ondersteuning op maat verder uitbouwen. Bevorder en steun proefprojecten en welzijnsgericht ondernemerschap die gericht zijn op inclusie.
Bij elke beleidsmaatregel op elk niveau moet nagedacht worden over de impact op mensen met een handicap. Handistreaming werkt preventief tegen discriminatie en bevordert inclusie.